اقتصاد ایراناقتصاد کلانیادداشت ها

صنعت سیمان در سال 1400

برای فهم اهمیت سیمان، شاید بد نباشد که در ابتدای این یادداشت از واقعیات زیر با خبر شوید:

سیمان پرمصرف ترین ماده صنعتی دنیا از نظر حجم است و همچنین رشد اقتصادی هرکشوری به طور تقریبی رابطه مستقیم با مصرف سیمان در آن کشور دارد.

نیاز به صنعت سیمان در کشور همزمان با حکومت رضا شاه پهلوی اوج گرفت و در سال 1314 چهارمین مصرف کننده سیمان در جهان بوده ایم. از آن به بعد و در هر دوره رشد اقتصادی، این صنعت نیز همپای نیاز کشور رشد کرد و در برهه هایی نیز از رشد کشور عقب ماند. در سال های اخیر اما رشد صنعت سیمان در کشور تناسبی با رشد اقتصادی منفی مان نداشته است و با مازاد تولید سیمان در کشور روبه رو بوده ایم. در این میان، در سطح جهان، چین در هر سه سال معادل 120 سال اخیر آمریکا سیمان مصرف می‌کند و بازار این محصول در کشور های شرق آسیا و خاورمیانه داغ است. با این مقدمه به بررسی آینده صنعت سیمان در سال 1400 در دو بخش بین المللی و داخلی می‌پردازیم.

سیمان در عرصه جهانی

چین به عنوان بزرگترین تولید کننده سیمان جهان، بیش از 57 درصد تولید سیمان در دنیا را عهده دارد. علاوه بر تولید سیمان، چین هر ساله مجبور است برای تامین نیاز خود به واردات سیمان نیز دست بزند.

بعد از چین با اختلاف فراوان کشور هایی مانند هند، ترکیه، اندونزی، ویتنام، آمریکا و جمهوری اسلامی ایران، دیگر تولید کنندگان سیمان در عرصه جهانی هستند.

آلودگی های فراوان این صنعت موجب شده است تا ایالات متحده، به جای تولید بر واردات این محصول تمرکز کند و در این راستا در سال 2019 بیشترین حجم واردات سیمان را دارا باشد.

صنعت سیمان در کشور های توسعه یافته با توجه به نیاز کمتر آن ها به رشد زیر ساخت، نسبتا منسوخ بوده و در صورت نیاز اقدام به واردات آن خواهند نمود، از این روی بازار صادرات سیمان به کشورهای در حال توسعه محدود خواهد شد.

از طرفی در سال 2020 با توجه به شیوع ویروس کرونا و اهتمام کشور هایی مانند چین به تعریف مگا پروژه های متعدد برای توسعه زیر ساخت هایشان، نیاز به این ماده صنعتی در جهان رو به افزایش گذاشت و قیمت های جهانی آن افزایش یافت.

نکته حائز اهمیت درباره مصرف سیمان در دنیا، خطرات آن برای محیط زیست است که موجب می‌شود تا کشور های صنعتی از تولید این ماده که علاوه بر آلایندگی از ارزش افزوده پایینی برخوردار است امتناع کرده و تولید آن را به کشور های در حال رشد و یا بعضا کشور های فقیر واگذارند.

محدودیت های محیط زیستی برای چین که در سال گذشته عزم جدی خود برای کاهش آسیب زایی فعالیت های صنعتی اش نشان داده است نیز می‌تواند دردسر ساز شود و از این جهت می‌توان انتظار داشت که با ثمر دهی مگا پروژه های چینی، تولید سیمان در این کشور نیز از اولویت خارج شده و اقدام به واردات آن از دیگر کشور ها کند.

در یک نگاه کلی، صنعت سیمان سال هاست که مرحله بلوغ خود را پشت سر گذاشته است و به نظر می‌رسد به جهت حاشیه سود پایین این صنعت استقبال از آن در سطح جهانی رو به کاهش است. مصرف سیمان در سطح جهانی نیز در بلند مدت نزولی به نظر می‌رسد.

نمودار تولید سیمان از 2018 تا 2020

سیمان در ایران

رکود مسکن و ساخت و ساز در سال های اخیر موجب شده است که صنعت سیمان در کشور با مازاد تولید روبه رو شود. تقاضای فزاینده ای که در سال های دهه 80 در صنعت ساختمان کشور پدید آمد، موجب شد تا سرمایه گذاران به این صنعت متمایل شده و ظرفیت اسمی تولید این ماده صنعتی در کشور افزایش یابد. این روند اما در سال های اخیر تبدیل به رکودی فراگیر در ساختمان سازی و در سطح کلان، در مجموع سپهر اقتصادی ایران شده است.

کثرت واحد های فراوری سیمان در کشور باعث شده است تا حاشیه سود این صنعت به شدت کاهش یافته و به تبع آن سود دهی کارخانجات سیمان نیز کاهش یابد. حجم زیاد این محصول نسبت به قیمت آن باعث می‌شود تا هزینه های حمل و نقل نقشی اساسی در این صنعت ایفا کنند تا آن جا که برد سود دهی این صنعت 250 کیلومتر است. یعنی خارج از این مسافت مکانی هزینه های حمل و نقل این محصول از سود ناشی از تولید آن بیشتر شده و دیگر حمل و فروش آن توجیه اقتصادی ندارد.

مشکل اساسی دیگری که صنعت سیمان در کشورمان با آن دست و پنجه نرم می‌کند، قدیمی بودن تکنولوژی تولید سیمان است که تولید کننده را از فراوری کردن مواد ارزشمند تر محروم می‌سازد و عملا تولید کننده امروزی، همان چیزی را تولید می‌کند که سلفش در 40 سال پیش تولید می‌کرده است. قدیمی بودن تجهیزات و در نتیجه آن، هزینه بالای تعمیرات و نگهداری بار دیگری است که بر گردن تولید کنند سیمان نهاده خواهد شد.

نبود طرح های تحقیق و توسعه نیز کارخانجات سیمان کشور را از حرکت رو به جلو و صادرات مواد ارزشمند تر محروم کرده و به همان شعاع 250 کیلومتری محدودشان می‌کند.

در مجموع در صورت گسترش ساخت و ساز در کشور های همجوار و استقبال آن ها از سیمان تولید شده در کشورمان، سود ناشی از درآمد ارزی ممکن است خون تازه ای به رگ های صنعت سیمان کشورمان تزریق کند در غیر این صورت شاهد رکود در این صنعت خواهیم بود.‎

رضا سالاری

تحصیل کرده مهندسی پلیمر ، تحلیلگر حوزه کامودیتی و انرژی و فعال حوزه نفت و پتروشیمی و زنجیره فولاد

نوشته های مشابه

دکمه بازگشت به بالا