اقتصاد کلانبازار سرمایه ایرانسهامیادداشت ها

بیماری هلندی چیست؟

بیماری هلندی عنوانی است که مجله the economist برای اولین بار در سال 1977 از آن استفاده کرد. این اتفاق، بحرانی بود که هلند پس از اکتشاف منابع گسترده ای از گاز طبیعی در سال 1959 دچار آن شد.

مقدمه

بیماری هلندی توضیح ساده ای در مورد این پارادوکس است که چگونه ممکن است اکتشاف منابع طبیعی جدید یا جهش نرخ منابع طبیعی (همچون نفت) باعث ایجاد بحران اقتصادی شود.

این اتفاق زمانی رخ میدهد که عواملی مانند جهش قیمت نفت در دنیا، اکتشاف منابع گسترده جدید و .. باعث افزایش ناگهانی درآمد ملی به صورت مقطعی شود. در این حالت اگر کل پول به جامعه تزریق شود، نقدینگی باعث افزایش قابل توجه سطح تقاضا خواهد شد، در صورتی که عرضه تغییری نداشته است. البته دست‌های نامرئی در اقتصاد این مشکل را حل خواهند کرد. با افزایش سطح تقاضا و رشد قیمت ها، بنگاه ها تمایل بیشتری به تولید پیدا کرده و به مرور زمان عرضه خود را افزایش خواهند داد و پس از گذشت زمان کافی، قیمت در محدوده جدیدی به تعادل خواهد رسید.

مشکل آنجایی به وجود خواهد آمد که دولت به عنوان متولی اقتصاد تصمیم به واردات بی رویه کالاهای مصرفی با قیمت پایین و با انگیزه افزایش عرضه و در نتیجه کنترل قیمت کالا ها میگیرد. در این حالت قیمت کالا های مصرفی به صورت مصنوعی پایین خواهد ماند. اما این موضوع نمیتواند جلوی تورم را بگیرد و باعث انتقال آن به مواردی می‌شود که واردات آنها امکان پذیر نیست. همچنین تولید کنندگان به علت قیمت پایین کالاهای وارداتی، انگیزه ای برای تولید و عرضه بیشتر ندارند، پس نقدینگی به سمت کالا های غیر قابل تجارت مانند مسکن هدایت شده و این تقاضای کاذب ایجاد شده، باعث تشدید رشد در قیمت این کالاها خواهد شد.

اما فاجعه بزرگ تر آنجایی رخ خواهد داد که این افزایش درآمد ناگهانی قطع شود(مانند کاهش ناگهانی قیمت نفت). دولت دیگر قادر به وارد کردن این کالا ها با قیمت پایین نخواهد بود و در این حالت با جهش قیمت در این کالاها مواجه خواهیم شد. از طرفی سیاست ها مبنی بر واردات ارزان، در طی سال ها باعث فلج شدن واحد های تولیدی شده و در نتیجه نمیتوانند پاسخگوی تقاضا باشند. این موضوع باعث فلج شدن اقتصاد خواهد شد.

بیماری هلندی در بریتانیا

یکی از نمونه های بیماری هلندی در طول تاریخ، به دهه 1970 برمی‌گردد. هنگامی که در آن دوره قیمت نفت 4 برابر شد، باعث شد حفاری و استخراج نفت در سواحل اسکاتلند برای بریتانیا صرفه اقتصادی داشته باشد، به طوری که بریتانیا که به طور خالص واردات نفت داشت، تبدیل به صادر کننده نفت شد. اگر چه این اتفاق باعث رشد شدید ارزش پوند شد، اما کشور را با یک رکود مواجه کرد، چرا که کارگران انگلیسی دستمزد بالاتری میخواستند و با این دستمزد ها عملا تولید و صادرات کالا به صرفه نبود.

برای بررسی دقیق تر بیماری هلندی بر اقتصاد سه بخش مختلف را در نظر بگیرید. بخش اول کالای پررونق (مانند نفت و گاز) که تولیدات آن صادر می‌شود. بخش دوم، بخش صنعتی و تولیدی است و بخش سوم تولید کننده کالا های غیرقابل تجارت است. افزایش درآمد ملی باعث افزایش سطح تقاضا در کالاها خواهد شد. این مازاد تقاضا در بخش تولیدی وارد می‌شود، اما مازاد تقاضا در بخش های غیر قابل تجارت باعث رشد سطح قیمت ها خواهد شد. این مسئله قیمت نسبی کالاهای وارداتی را هم پایین می‌آورد و منابع تولیدی به سمت کالا های غیر قابل تجارت هدایت می‌شود. اتفاقی که در عمل رخ میدهد، تضعیف بنگاه‌های تولیدی و صنعت زدایی است[2].

پیشگیری از بیماری هلندی:

نروژی ها بعد از درس گرفتن از رکود اقتصادی در هلند، تصمیم به ایجاد صندوق ذخایر ارزی گرفتند. با وجود این صندوق، درآمد های حاصل از منابع داخلی به گونه ای توزیع میشود که بتواند آن را به طور بهتری بین نسل ها تقسیم کرده و تا حد امکان از نوسانات نرخ ارز جلوگیری کرد. دیگر مزیت آن، کوتاه کردن دست دولت از این ثروت های ناگهانی است تا دولت تمرکز بیشتری به کارآیی بخش خصوصی داشته باشد و تلاش خود را برای موفقیت بخش خصوصی انجام دهد.  نروژی ها همچنین بخشی از این ذخایر را صرف سرمایه گذاری در کشور های دیگر کردند که باعث افزایش اعتبار و قدرت کشور در سطح بین المللی شد.

سخن پایانی:

دلیل این همه توجه به بیماری هلندی این است که بعد از اتمام دوره رونق، همه چیز به حالت قبل برنمیگردد. با اتمام دوره رونق، در صورتی که زیر ساخت ها برای تولید از بین رفته باشد، کشور با بحران های جدی روبه می‌شود. از طرفی ورود به بازار های خارجی و صادرات نیز مشکل تر خواهد بود، چرا که رقبا سهم بازار بیشتری کسب کرده و پس گرفتن سهم بازار قبلی کار دشواری است. بنابراین از آنجایی که روزی رونق صادرات نفت و گاز و … به پایان خواهد رسید، اتخاض سیاست هایی مبنی بر حمایت از بخش تولیدی اهمیت ویژه ای خواهد داشت.

منابع:

https://www.investopedia.com/terms/d/dutchdisease.asp

https://en.wikipedia.org/wiki/Dutch_disease


[1] Dutch disease

[2] Deindustrialisation

نوشته های مشابه

دکمه بازگشت به بالا